Interview Henk de Vries en Rob Beekmans – Opleidingsmanagers Techniek (en ict) van ROC Friese Poort

Pool Management & Organisatie (PMO) voert in 2020 een aantal gesprekken met beslissers binnen onderwijsinstellingen en met interim-professionals over het thema: Op zoek naar Emma.
Scholen acteren in een veranderende omgeving, bijvoorbeeld door wetgeving, maatschappelijke ontwikkelingen en de verandering van tijdperk zoals Jan Rotmans dat noemt. De kernvraag blijft: voor wie en waartoe leiden we op. Of zoals de schrijver Yuval Noah Harari zegt: “We weten niet meer voor welke beroepen we jongeren/mensen opleiden”.

De digitalisering gaat zo snel dat er beroepen verdwijnen en beroepen bijkomen. PMO is zich bewust van deze veranderingen en gaat graag met scholen in gesprek over de impact hiervan op het onderwijs. Deze kennis deelt zij met het werkveld. Op deze manier bouwen we een netwerk op van mensen die naast de kundigheid in hun vak ook geïnspireerd worden om onderwijs gericht op de toekomst vorm te geven. Uitgangspunt bij de gesprekken is Emma, voor haar doen we het allemaal. Emma stellen we ons voor als een meisje op jouw school. Ze kan 15, 18, of 20 jaar zijn. Emma is het uitgangspunt. Welke impact hebben bovenstaande ontwikkelingen op haar én wat betekent dat voor de school? Deze keer spreekt Henny Harkema met Henk de Vries en Rob Beekmans. Lees hier het gehele interview.

Even voorstellen

Henk de Vries

Henk de Vries

Henk de Vries, Rob Beekmans en ik ontmoeten elkaar half november ’20 via Teams. De mannen zijn opleidingsmanager, Henk voor Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek en Installatietechniek (WEI) in Drachten en Rob voor Techniek en Informatietechnologie in Emmeloord.

Rob Beekmans

Rob Beekmans

Het feit dat ik ze gezamenlijk interview heeft ook te maken met de afstemming tussen de verschillende locaties techniek van ROC Friese Poort. Zo versterken de ontwikkelingen binnen de verschillende locaties elkaar en vindt er meer eenheid van werken plaats. Een uitkomst voor studenten die op alle vier plekken vergelijkbaar onderwijs krijgen.

Henk en Rob zijn beide enthousiast over de samenwerking! Boeiend is het om hen te horen vertellen over hun achtergrond en hun passie voor het onderwijs. Henk komt uit het bedrijfsleven, hij heeft bij een hoogwaardig technologisch bedrijf gewerkt en is negen jaar geleden overgestapt naar ROC Friese Poort. Rob heeft twaalf jaar geleden de overstap naar ROC Friese Poort gemaakt. Hij was militair en werkte bij defensie als ambulanceverpleegkundige en verzorgde ook onderwijs op dat gebied.

Een veranderende wereld maakt visieontwikkeling urgent

ROC Friese Poort geeft op de vier locaties techniek. Vanuit de historie hebben deze locaties hun eigen cultuur en opleidingsaanbod gehad. Ook bedrijven en studenten herkenden dat per locatie het onderwijs verschillend ingericht was. Nu wordt actief gewerkt aan het ontwikkelen van een visie op techniekonderwijs en aan afstemming tussen de vier locaties. Op deze wijze wordt er geleerd van elkaar en vindt er een versterking van het onderwijs plaats. Henk en Rob zijn hier beide enthousiast over.

De visieontwikkeling is ook noodzakelijk. De wereld verandert snel en zodanig dat jongeren van nu niet weten waarvoor ze worden opgeleid. Dit ‘niet weten’ heeft ook consequenties voor de inrichting van het onderwijs. Dat is niet voor iedereen even gemakkelijk. Regelmatig speelt de vraag op of er niet hetzelfde kan worden gedaan als de jaren ervoor. Maar… dit is niet meer aan de orde, we leven in een continue veranderende wereld. Het vergt wel aandacht om iedereen daar bij betrokken te houden.

Veranderingen in het mbo met de Invoering Herstructurering Kwalificatie Structuur mbo

In 2015 heeft er een grote herstructurering van de kwalificatiestructuur in het mbo-onderwijs plaatsgevonden. Rob is binnen ROC Friese Poort degene geweest die deze herstructurering heeft begeleid voor de afdeling Zorg en Welzijn.

Rob: “Het doel van de herstructurering was om het onderwijs voor zoveel mogelijk studenten beter te maken”. Dat betekende onder andere minder crebo’s (minder opleidingen), het onderwijs beter en efficiënter maken en de invoering van keuzedelen. Bij het begeleidingstraject waren 500 docenten betrokken.

Belangrijke uitgangspunten waren:

  • Doen we wat het werkveld van ons verwacht?
  • Kunnen we structurele aandacht besteden aan 21e-eeuwse vaardigheden, waardoor studenten competenties ontwikkelen om wendbaar te zijn in de maatschappij.

Sinds anderhalf jaar is Rob opleidingsmanager bij de Techniek- en ICT-opleidingen in Emmeloord. Ook de bouwopleidingen horen hierbij. Alles wat hij mee heeft genomen uit de zorgsector probeert hij nu ook vorm te geven in de technieksector. Het bedrijfsleven ondersteunt hem hierin.

Bouwbedrijven die aan het innoveren zijn (ondertussen worden huizen in een paar dagen gebouwd) vertellen het onderwijs dat ze studenten nodig hebben die 21e-eeuwse vaardigheden beheersen (zie afbeelding verderop), studenten moeten kunnen communiceren en samenwerken, maar ook bij klanten een praatje kunnen maken en vragen kunnen stellen.

Voor docenten is dat nog niet altijd even vanzelfsprekend. Hun kaders zijn hun eigen vroegere opleidingen. Zij zeggen: “Communiceren leerden we in het bedrijf”. Nu is dat dus anders. Henk laat zich ook regelmatig door bedrijven bijpraten. Op vrijdag is hij meestal op bedrijvenbezoek en daarnaast werkt hij met adviesraden waar bedrijven in zitten.

21e-eeuwse vaardigheden

SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, geeft in onderstaande afbeelding weer wat 21e-eeuwse vaardigheden zijn. Zie ook de website van het SLO over 21e-eeuwse vaardigheden.

SLO 21e-eeuwse vaardigheden

Voor ROC Friese Poort betekent dit concreet dat er veel aandacht is voor brede vorming. Henk vertelt dat toen hij net binnenkwam, brede vorming weinig tot geen aandacht had, onderwijs was geheel gericht op het leren van technische vaardigheden. Hij heeft toen bedrijven gevraagd een profiel op te stellen van de gewenste werknemer. De 21e-eeuwse vaardigheden en het hebben van nieuwsgierigheid stonden bovenaan het lijstje!

Concretisering van de 21e-eeuwse vaardigheden

Om concreet vorm te geven aan de ontwikkeling van 21e-eeuwse vaardigheden is in één klas gestart met rollenspellen. In eerste instantie zetten de studenten de hakken in het zand, maar het werd toch leuk gevonden. Volgend jaar wordt dit in meerdere klassen gedaan. Ook bij het vinden van een stageplek worden 21e-eeuwse vaardigheden geoefend. Waar dit eerder werd geregeld door de school, worden studenten nu ondersteund om dit zelf te doen.

Daarnaast worden werkgevers getriggerd. Bij hen is het nog wel eens old school, zeker bij de kleinere bedrijven, om te vinden dat de student gewoon moet doen wat hij zegt, punt. Het komt nog voor dat een werkgever belt over een stagiaire of werknemer. De eerste vraag die Henk en Rob dan stellen is of de werkgever ook met de mensen zelf heeft gesproken. De ervaring is dat ditzelfde ook geldt voor sommige moeders. Zij beschermen vaak nog als een kloek over hun ‘jongens’, wat het kritisch denken en het probleemoplossend vermogen van de jongeren niet echt bevordert.

Vanuit ROC Friese Poort wordt veel tijd en aandacht gegeven aan luisteren. Henk: “Iedereen heeft immers zijn/haar eigen waarheid. Dat betekent dat je met alle betrokken moet spreken en hen bij elkaar moet brengen. Dan kom je er eigenlijk altijd wel uit”. Er komt heel nadrukkelijk naar voren dat je niet meer praat over, maar mét de studenten, werkgevers en ouders.

Ook voor de niveaus 1 en 2 geldt dit. Deze jongens (en een enkel meisje) vinden communiceren vaak ingewikkeld. Binnen de teams wordt geprobeerd om ook voor deze jongeren een vertaalslag in de lessen te maken waardoor ook zij geschoold worden in 21e-eeuwse vaardigheden. Zo wordt hen bijvoorbeeld geleerd om eerst een weekkaart te bestuderen voor ze aan het werk gaan. Ten opzichte van vroeger is het grote verschil dat je niet voor elke nieuwe opdracht naar je opdrachtgever gaat, maar dat je zelf na moet denken hoe je je werk vormgeeft.

Rob had bij zijn overstap naar de techniekopleidingen al snel in de gaten dat studenten van de zorgopleidingen communicatiever zijn dan techniekstudenten. Die denken dat ze er met sleutelen wel komen. Om dit beeld bij te stellen nodigt Rob bedrijven uit om docenten rechtstreeks te laten vertellen dat ze 21e-eeuwse vaardigheden verwachten van studenten. Dit doen ze op de zogeheten domeindagen. Een aantal docenten luistert geïnteresseerd naar de bedrijven. Andere docenten vinden het lastiger. De kunst is om te weten wat een student nodig heeft als zijn opleiding is afgerond. Wat hebben ze nodig binnen een bedrijf, maar ook in hun persoonlijke leven?

Bij ROC Friese Poort is voor dat laatste ook expliciet aandacht. Om docenten en studenten te ondersteunen in de ontwikkeling van 21e-eeuwse vaardigheden worden deze verweven in de methodiek en de lessen. Tijdens de schooltijd vinden studenten dat moeilijk, maar als ze later aan het werk komen hoop je dat ze terugkijken en denken dat het heel zinvol is geweest, dat ze er echt wat aan hebben gehad.

Methodieken Scrum en LeerKRACHT

Eén van de methodieken die wordt gebruikt komt van Stichting LeerKRACHT. Zij hebben een methodiek ontwikkeld met als motto ‘elke dag samen een beetje beter’, waarmee je als leraren intensief samenwerkt en met je leerlingen en de schoolleiding het onderwijs verbetert.

De methodiek is gericht op lean werken en komt uit de zorgsector en het bedrijfsleven. Henk is hier twee jaar geleden met zijn team mee begonnen. “LeerKRACHT brengt ons als team, maar ook de studenten elke dag een stukje verder. In de wekelijkse sessie met docenten worden behapbare realistische doelen gesteld en wekelijks gemonitord. Hierdoor blijven zaken actueel en worden ze snel opgepakt doordat je met z`n allen concrete doelen stelt en deze gezamenlijk op een bord weergeeft, die een zichtbare plek heeft voor eenieder. Docenten doen dit nu ook in de klas met studenten. Ook voor studenten niveau 1 en 2 is dit geschikt omdat het korte concrete doelstellingen per dag zijn”.

Rob: “Als opleidingsmanagers begrijpen we de weerstand wel. Onderwijsmensen willen graag dat iets af is, maar … tegenwoordig is nooit meer iets af. Het is een continue wendbaarheid”.

Ik vraag Rob en Henk wat het psychologisch doet bij mensen als iets nooit af is? Het doet ook iets bij mezelf namelijk, wanneer laad je je op? Henk verduidelijkt dat dit dus in de weekstart zit. Elke week is er een doelstelling áf en ook de successen worden gevierd, bijvoorbeeld door gebak mee te nemen. Dit geeft ook waardering aan de mensen en daar heeft iedereen behoefte aan.

Rob werkt ondertussen met scrum bij informatietechnologie. In een eerder stadium kwamen docenten naar hem toe en vroegen of hij het goed vond dat zij zich gingen oriënteren op een andere manier van onderwijs. Dat was uiteraard prima. Na onderzoek wilden zij graag scrumonderwijs voor het mbo. Ze draaien dit nu voor het derde jaar.

Studenten richten in het begin van de studie al een bedrijfje met elkaar op. Van daaruit ontstaan de leervragen, het onderwijs speelt hierop in met kennis, workshops etc., ook gegeven door bedrijven en die doen dat graag. Soms zeggen studenten: “Kon ik maar even lekker achterin de klas hangen”, maar als je vraagt waar ze het meeste van leren dan is dat wel duidelijk; dat is scrum.

Er is geen rooster, maar studenten blijven langer op school omdat ze nog met de uitwerking van hun eigen vragen bezig zijn. Dit heeft ook invloed op de wensen van bedrijven. Het komt voor dat een BOL student stageloopt bij een bedrijf, dat het bedrijf zeer tevreden is over de student en hem meer in het bedrijf wil hebben. ROC Friese Poort zorgt er dan voor dat de student switcht naar een BBL-variant. Dit is voor de school onvoordelig, maar ze doen het wel omdat het voor zowel het bedrijf als de student veel meer waarde heeft en dat is waar het uiteindelijk over gaat. Ook ouders reageren verrast. Hun kinderen zijn na negen weken al veel verder dan ze hadden verwacht.

Het belang van rechtstreeks contact en de invloed hiervan op het onderwijs

Bij ROC Friese Poort wordt veel tijd gestoken in het onderhouden van de contacten op alle niveaus. Zo worden stagegesprekken, studieloopbaangesprekken, gesprekken met ouders en werkgevers bijna altijd via een fysiek bezoek gedaan! Ook het College van Bestuur organiseert af en toe lunchgesprekken met ouders om te horen hoe zij denken over het onderwijs van hun kinderen en om het onderwijs van ROC Friese Poort toe te lichten. Verder gaat Rob één keer per jaar de klassen in, de docent wordt dan de klas uitgestuurd en hij gaat in gesprek met de studenten. Dit levert waardevolle informatie op voor alle partijen en heeft een positieve invloed op de inrichting van het onderwijs.

Henk memoreert aan de diploma-uitreiking. Elke student krijgt een persoonlijk praatje. De studenten en de ouders zijn heel trots op het behaalde resultaat. En ook de docenten en hijzelf zelf genieten enorm van de successen die daar gevierd worden. Dit zit ook in de kleine gesprekjes met docenten en studenten. Docenten zijn van onschatbare waarde voor studenten. Iedereen weet zich de inspirerende docenten te herinneren! De juweeltjes zijn niveau 2 studenten die nog nooit een diploma hebben gehaald, maar nu wel. De glunderende gezichten zijn geweldig om te zien. Dan weet je waar je het voor doet!

Henny Harkema

Over Henny Harkema

Henny is partner Onderwijs bij Pool Management & Organisatie. Wij stellen reacties op dit artikel zeer op prijs en verzoeken u die te sturen naar: h.harkema@pool-management.nl.

Dit artikel maakt onderdeel van een reeks. Het eerste interview was met Ton Wennink en kun je hier lezen. Het tweede interview was met Aimée Roumans en is hier te vinden. Het derde interview is gehouden met Folkert Potze en staat hier.

Voor vragen kunt u altijd contact opnemen met Henny op 06 – 413 966 31 of met ons secretariaat op 0546 – 568 015.