De Amerikaanse psycholoog McClelland deed onderzoek naar de behoeften van mensen en duidde de vier ‘needs’:
- Need for Achievement (iets willen bereiken)
- Need for Power (macht willen hebben)
- Need for Affiliation (ergens bij willen horen)
- Need for Avoidence (vermijdingsgedrag)
Deze behoeften zien we overal terug, bij individuen, in groepen, in de maatschappij. Het is belangrijk dat deze onderscheiden behoeften goed in balans zijn. Als echter één van deze ‘needs’ uit het lood raakt en te zwaar gaat wegen, dan kan het gevaarlijk worden. Dat geldt vooral bij ‘need for power’.
Iemand die macht wil hebben, houdt ervan anderen te beïnvloeden en te controleren. Hij wil graag de discussie winnen, beleeft plezier aan competitie en winnen en houdt van status/aanzien en erkenning. Echter, iemand die graag wil winnen, staat (vaak) niet open voor feedback. Daarmee kan hij dus de ‘need for achievement’ behoorlijk in de weg staan. Discussies worden platgeslagen, een weerwoord wordt als persoonlijke aanval beschouwd en de creatieve denkers met andere inzichten en ervaringen worden monddood gemaakt.
Ook in maatschappelijke zin kom je de strijd tussen ‘need for power’ en ‘need for achievement’ tegen. Jarenlang is ‘need for power’ de bovenliggende partij geweest bij vele organisatieontwikkelingen, fusies en andere vormen van samenwerking. ‘Een vuist kunnen vormen tegenover de verzekeraars’, ‘samen als plattelandsgemeenten sterker tegenover de grote (boze) stad’, ‘als een grootstedelijk conglomeraat sterker staan in Den Haag en in Brussel’ of ‘als gefuseerde bedrijven sterker staan tegenover de concurrent’ vormden vaak de drijvende kracht voor deze ontwikkelingen.
In vrijwel al deze zaken werd met name gekeken naar de ‘spierballen van de ander’ in plaats van de eigen kwaliteiten en krachten die je al lang in huis hebt. De gezamenlijke wil om iets te bereiken blijkt in de praktijk veel sterker en effectiever dan het bundelen van macht. Om dit te bereiken is wel een andere vorm van leiderschap nodig, namelijk leiders die alle betrokkenen inspireren en uitdagen om hun kwaliteiten in te zetten. Leiders die in staat zijn om, samen met de mensen, een visie te ontwikkelen en te ontdekken waarom je eigenlijk bestaat en hoe je dienstbaar kunt zijn aan de samenleving.
Het zou mooi zijn als het machtsdenken steeds meer plaats gaat maken voor het gezamenlijk iets willen bereiken. Machtsdenken is immers ‘old school’ en daar komen we niet verder mee.
– Klaas Pool
.
