Ik ben mantelzorger van mijn – inmiddels hoogbejaarde – vader en herken veel in het thema zelfregie van ouderen, maar waar ligt de grens? Wanneer grijp je in en wat verwacht je van anderen, professionals maar ook van de omgeving zoals familie en vrienden? 

Kwetsbaar evenwicht

Tijdens een congres sprak hoogleraar informele zorg Marjolein Broese van Groenou over dit thema. Ik had haar presentatie zo kunnen inkleuren met elementen van dilemma’s die we hebben als kinderen van een kwetsbare oudere. Mijn vader deelt dat beeld niet en is van mening dat hij zich uitstekend redt. Hij woont alleen en krijgt elke dag thuiszorg als gevolg van zijn fysieke beperkingen. Inmiddels is er alarmering aangebracht en moet hij eigenlijk met een rollator lopen. Al met al een heel kwetsbaar evenwicht.

In haar betoog vertelde mevrouw Broese van Groenou dat zelfregie mede wordt bepaald door een aantal capaciteiten: weet ik waar de zorg gehaald kan worden, kan ik me fysiek handhaven? Als ik naar onze situatie kijk dan zijn beide factoren niet sterk aanwezig. De samenleving is zo complex en de fysieke toestand zo kwetsbaar dat mijn vader op zich niet op eigen kracht kan redden.

Sociaal vangnet

Het hebben van een sociaal vangnet en daarop terug kunnen vallen zorgt ervoor dat mensen zich nog kunnen handhaven. In onze situatie is het vangnet groot genoeg, maar het bestaat uit verschillende personen die verschillende rollen hebben in de relatie met mijn vader en die rol ook verschillend inkleuren. De één ziet de kwetsbaarheid, de ander luistert naar hetgeen hij vertelt en wil laten geloven. Dat levert verschillende inzichten op over het vermogen tot zelfregie. Niet alleen bij de informele zorg, ook bij de professionals.

Bepalend is verder de houding en het gedrag van de zorgverlener. Het lijkt een open deur maar dat is het in de praktijk niet. Een huisarts of specialist ziet een oudere maar even en behandelt de aandoening waarvoor hij komt. Meestal is er een mantelzorger bij die de instructies helpt uitvoeren en de agenda beheert. Is er geen agendabeheer, dan loopt de boel in het honderd.

Is de grens in zicht?

Wanneer komt er een grens in beeld? Volgens de hoogleraar wanneer er sprake is van sociaal isolement en wanneer gezondheidsrisico’s ontstaan. Van sociaal isolement is bij mijn vader geen sprake maar gezondheidsrisico’s zijn er dagelijks. Hij valt snel en kan een keer zo ongelukkig terecht komen dat er blijvende schade ontstaat. Onlangs heeft hij na onderzoek in het ziekenhuis een bacterie opgelopen die het fragiele evenwicht dermate verstoorde dat hij moest worden opgenomen en een week in het ziekenhuis moest blijven. Gelukkig was de bacterie niet resistent voor antibiotica.

‘Hete aardappel’

Regelmatig komt bij ons de vraag voorbij wie nu eigenlijk de verantwoordelijkheid heeft om in te grijpen. In de praktijk zie ik dan ook mensen elkaar de ‘hete aardappel’ toeschuiven. Had ik als dochter eerder moeten ingrijpen toen de bacterie voor verschijnselen zorgde die leken op een CVA? Volgens de dienstdoende huisarts wel. Volgens mijn vader viel het ook toen wel allemaal mee en de thuiszorg was in dat beeld meegegaan.

De les die ik heb getrokken is dat contact met de thuiszorg nog intensiever moet zijn en dat ik sneller moet worden benaderd als mantelzorger. Dat betekent dat thuiszorgmedewerkers nooit routinematig hun werk kunnen doen. Zij zullen te allen tijde alert moeten zijn en reflecteren op de situatie. Zo zorgen zij ervoor dat zelfregie mogelijk blijft!

– Anneke Ros

.